Wielu Polaków nie zdaje sobie sprawy, jak dużo tradycji bożonarodzeniowych pochodzi od naszych sąsiadów – Niemców. Jest to nie tylko ojczyzna jarmarków bożonarodzeniowych, ale również innych tradycji i zwyczajów, które są tak popularne w Polsce i zakorzenione w polskiej kulturze, że nawet nie jesteśmy świadomi, że w rzeczywistości pochodzą z innego kraju.
Strojenie choinki
Najpopularniejszym bożonarodzeniowym zwyczajem, który przywędrował do Polski z Niemiec, jest zwyczaj ubierania choinki na święta Bożego Narodzenia. Tradycja ta pochodzi już z XVI wieku. Ciekawostką jest fakt, że wielkim zwolennikiem dekorowania choinek w Niemczech był Marcin Luter. Początkowo zwyczaj ten przywędrował z Niemiec do Francji, następnie dzięki brytyjskiej królowej Wiktorii dotarł do pozostałych krajów europejskich oraz do Ameryki. Na ziemiach polskich choinkę zaczęto ubierać na przełomie XVIII i XIX wieku. Jednak początkowo tradycję tę kościół katolicki traktował jako pogańską. Dopiero z czasem została ona przez niego przyjęta. Warto jednak pamiętać, że nie od początku dekorowanie drzewka wyglądało tak jak dziś. Początkowo były to jedynie gałązki sosny bądź świerku wieszane pod sufitem. Natomiast do Polski tradycja ta przywędrowała już w takiej formie, jaką znamy obecnie.
Kalendarz adwentowy
Innym ważnym symbolem adwentu i nadchodzących świąt Bożego Narodzenia jest kalendarz adwentowy, który pojawił się w Niemczech już w XIX wieku. Pomysł jego stworzenia wyszedł od niemieckich luteranów. Kalendarz miał pomóc w celebrowaniu adwentu i skrócić czas oczekiwania na święta. Aby uprzyjemnić sobie czas oczekiwania na Boże Narodzenie, ludzie wieszali w oknach obrazy Jezusa, zapalali świece lub rysowali kredą linie, zaznaczając kolejne dni Adwentu. Pierwsze kalendarze adwentowe nie przypominały tych, które cieszą się popularnością w dzisiejszych czasach. Pierwszy z nich powstał w 1839 roku dzięki pastorowi Johannowi Hinrichiowi Wichern, który opiekował się przytułkiem dla sierot w Hamburgu. Pastor chciał umilić swoim podopiecznym czas oczekiwania na Boże Narodzenie i na drewnianym kole zaczął umieszczać świece. Każdego wieczoru przez cały adwent pastor i jego podopieczni zapalali jedną świeczkę, spędzając wspólnie czas na modlitwie i śpiewie. Pierwsza drukowana wersja kalendarza adwentowego powstała w Hamburgu w 1902 roku, później kalendarze pojawiły się także w innych niemieckich miastach m.in. w Monachium, aż dotarły do innych państw w Europie.
Jarmark bożonarodzeniowy
Tradycyjne jarmarki bożonarodzeniowe organizowane są obecnie w prawie wszystkich krajach Europy oraz poza nią. Jednak warto wiedzieć, że tradycja jarmarków bożonarodzeniowych wywodzi się z Niemiec i ma swoje początki już w XIV wieku. Pierwsze wzmianki o jarmarku bożonarodzeniowym pochodzą z 1384 roku, kiedy odbył się Bautzener Wenzelsmarkt, inne mówią o równie starym i jednocześnie jednym z najpopularniejszych na świecie jarmarków bożonarodzeniowych Dresdner Striezelmarkt, który miał odbyć się po raz pierwszy w 1434 roku. Natomiast pierwsze informacje o wiedeńskim jarmarku bożonarodzeniowym sięgają roku 1382 !
Późnośredniowieczne jarmarki bożonarodzeniowe różniły się od tych, które znamy obecnie. W przeszłości dawały one mieszkańcom możliwość zaopatrzenia się w mięso i inne produkty spożywcze, które miały pomóc przetrwać srogą zimę. W XIV wieku narodził się zwyczaj sprzedaży przez rzemieślników koszyków, zabawek, słodyczy i innych drobiazgów, którymi można było obdarować bliskich w trakcie świąt Bożego Narodzenia.
W dzisiejszych czasach jarmarki bożonarodzeniowe oprócz setek straganów z rozmaitymi produktami od wyrobów cukierniczych przez unikatowe ozdoby świąteczne po lokalne rękodzieło oferują również atrakcje takie jak: karuzele czy diabelski młyn. Będąc na jarmarku bożonarodzeniowym, koniecznie należy spróbować też grzanego wina, pieczonych kasztanów, czy tradycyjnych pierników.
***
Dzięki wpływom niemieckim, tradycje bożonarodzeniowe zyskały wyjątkowy, bogaty charakter, który kultywujemy do dziś. Zwyczaje takie jak dekorowanie choinki, odliczanie dni adwentu za pomocą kalendarza adwentowego czy odwiedzanie jarmarków bożonarodzeniowych, są nieodłącznym elementem świątecznej atmosfery. To właśnie te tradycje, pełne ciepła i radości, przypominają nam o znaczeniu wspólnego świętowania oraz o związkach kulturowych łączących narody Europy. Adaptacja tych zwyczajów wzbogaciła kulturę krajów Europy (i nie tylko), czyniąc czas świąt jeszcze bardziej magicznym i pełnym refleksji. Warto pamiętać, że dzięki tym zapożyczeniom, święta Bożego Narodzenia stały się wyjątkowym okresem, w którym łączą się tradycje różnych narodów, tworząc niepowtarzalną atmosferę radości i jedności.
Tekst: Karolina Łatacz
Publikacja wyraża jedynie poglądy autora/ów i nie może być utożsamiana z oficjalnym stanowiskiem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji RP